صرع از جمله اختلال‌هایی است که در خانم‌ها و خانواده آنها از نظر ازدواج، بارداری، شیردهی، عادت ماهیانه، یائسگی و … نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند و ممکن است مشکلاتی را در زندگی آنها به وجود آورد. از این رو ارائه اطلاعات در زمینه‌های فوق می‌تواند برای خانم های مبتلا به صرع مفید باشد.

صرع و قاعدگی

بعضی از زنان دریافته‌اند که درست قبل و یا در دوران قاعدگی دچار تشنج می‌شوند. اکثر زنانی که متوجه تاثیر دوره قاعدگی در حمله‌هایشان هستند، می‌دانند که در هر زمان دیگری نیز ممکن است دچار حمله تشنجی شوند اما میزان بروز این حمله‌ها در حوالی زمان عادت ماهیانه بیشتر است.

هنگامی که خانمی تنها در حوالی زمان قاعدگی دچار حمله می‌شود، این نوع صرع به عنوان صرع قاعدگی شناخته می‌شود. دلیل این مسئله هنوز به طور کامل روشن نیست، این حالت ممکن است ناشی از تغییر در هورمون‌های جنسی (استروژن و پروژسترون) در زمان قاعدگی و یا در اثر افزایش مایعات بدن در این زمان باشد.

برای بعضی از این افراد، افزودن برخی از داروها در هفته قبل از دوران قاعدگی می‌تواند مفید باشد که در هر حال تجویز این داروها باید طبق دستور پزشک صورت گیرد.

بیماری صرع و ازدواج

درگذشته مبتلایان به صرع از بسیاری حقوق اجتماعی خود از جمله ازدواج محروم بودند. اما با گذشت زمان و شناخت هر چه بیشتر این بیماری، نگرش جامعه نسبت به بیماری صرع تغییر یافت و درنهایت ازدواج و تشکیل خانواده در این افراد، امری عادی شد.

اغلب افراد مبتلا به صرع می‌توانند ازدواج کنند و فرزندان سالمی داشته باشند و از زندگی فعال و پرثمری لذت ببرند.

اگر فرد مبتلا به صرع قصد ازدواج دارد و مدتی طولانی است که دچار بیماری صرع است و حمله های وی کاملا کنترل نشده است، باید با پزشک خود مشورت نموده و علت کنترل نشدن حمله های صرعی را بیابد. معمولا درمان نادرست یا مصرف نامرتب داروها عامل ادامه حمله های صرع است.

پیش از آنکه تصمیم نهایی را در مورد ازدواج بگیرد، بهتر است مسئله خود را با شخص مورد نظر در میان بگذارد. اگر چه هستند افرادی که مبتلا به صرع بوده و آن را مخفی می‌کنند.

اما به جای پنهان کردن، باید صادقانه مشکل خود را با فرد مقابل در میان گذاشته و او را با مشاوره با پزشک معالج خویش، قانع کند که با کنترل صرع می‌توان یک زندگی سالم داشت.

توجه داشته باشید که مواردی دیده شده است که همسری به بهانه بی‌اطلاعی از بیماری صرع همسر خود، تقاضای طلاق کرده است، بنابراین لازم است آگاهی از بیماری همسر در عقد نامه ذکر شود.

صرع و بارداری

مشاوره‌های قبل از بارداری باید مدت ها قبل از باردار شدن انجام گیرد. زنان مبتلا به صرع باید در مورد قاعدگی و تاثیر آن بر روی صرع، شیوه‌های پیشگیری از بارداری، زمان مناسب برای بارداری و نحوه درمان و مراقبت‌های ویژه بارداری با پزشک متخصص مغز و اعصاب خود مشورت نمایند.

یک زن مبتلا به صرع ممکن است با آگاهی کمی در این زمینه وارد دوران بارداری شود. غافلگیر شدن با یک بارداری ناخواسته در میانه راه و اجبار در تغییر میزان یا نوع دارو مطلوب نیست و حتی‌المقدور باید از وقوع چنین وضعیتی پیشگیری کرد.

بیماری صرع در زنان باردار

مشاوره قبل از بارداری بیماران صرع

هدف از برگزاری جلسه‌های مشاوره، تصمیم‌گیری مشترک بین پزشک و بیمار مبتلا به صرع در مورد مسائل زیر است:

• وقتی بیمار تمایلی به بارداری ندارد، در این صورت احتمال باروری بیمار در چه حد است و مطمئن‌ترین روش پیشگیری چیست؟
• وقتی بیمار مایل به بارداری است، مناسب‌ترین زمان چه موقع است؟
• آیا کنترل حمله‌ها در حد مطلوب است؟ اگر نه، امکان دستیابی به کنترل صرع در چه حد است؟
• آیا صرع به دلیل وجود ضایعه خاص مغزی است؟ اگر بلی، آیا بارداری با مشکل مواجه خواهد شد؟
• آیا بیماری جسمی و روانی دیگری وجود دارد؟
• آیا احتمال وقوع مسائل ژنتیکی وجود دارد؟
• وضعیت دارویی بیمار و امکان قطع کامل دارو چگونه است؟
• آیا تعویض دارو توصیه می شود؟
• آیا مقدار دارو باید تغییر داده شود؟
• آیا مشکلات احتمالی باروری وجود دارد؟

با تصمیم‌گیری صحیح و منطقی در رابطه با مسائل فوق، حاملگی و صرع به نحو احسن کنترل شده و دوران بارداری هر چه بی‌خطرتر (چه برای مادر و چه برای جنین) سپری خواهد شد.

ارزیابی‌های قبل از بارداری بیماران مبتلا به صرع

هنگامی که بیمار صرعی تصمیم به بارداری گرفته است، ارزیابی مجدد در موارد زیر صورت می‌پذیرد:

• مرور تاریخچه بیماری
• بررسی مجدد در یافته‌های پاراکلینیک
• تاریخچه پزشکی و عصبی
• تاریخچه بلوغ جنسی
• تاریخچه عادت های زندگی
• تاریخچه خانوادگی
• تاریخچه دارویی
• دیدگاه‌های بیمار و همسر وی

همچنین بررسی تاریخچه ژنتیکی خانواده مهم است. اگر مسئله ژنتیکی واضحی وجود داشته باشد، در این صورت مشاوره با متخصص ژنتیک ،مسلما قبل از بارداری دارای اهمیت است.

به طور کلی روند مشاوره نباید با عجله انجام گیرد. مناسب‌ترین زمان برای بارداری زمانی است که بیمار قبل از بارداری مورد مشاوره قرار گرفته است، بیماری مجددا ارزیابی، داروهای وی تنظیم و حمله هایش کنترل شده است.

دوران حاملگی با صرع

با توجه به این که تقریبا ۵۰ درصد مبتلایان به صرع را خانم‌های در سنین باروری تشکیل می‌دهند، با این حال هنوز به طور دقیق تاثیر صرع، حمله‌های تشنجی و داروهای ضد صرع بر بارداری شناخته نشده است.

ولی به طور کلی تعداد حمله‌ها در طول دوران بارداری ۵۰ درصد بدون تغییر، ۲۵ تا ۳۰ درصد تشدید و ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش می‌یابد و این چندان نگران کننده نیست زیرا با مشورت پزشک و تجویز بهترین داروی صرع در بارداری قابل کنترل است.

اکثر خانم های مبتلا به صرع، دوران بارداری را به صورت طبیعی پیموده و زایمان بی‌خطری خواهند داشت. هر چقدر تشنج ها در دوره قبل از بارداری بهتر کنترل شده باشند، کنترل تشنج در بارداری راحت‌تر خواهد بود.

در ضمن لازم است زنان مبتلا به صرع مانند تمام زنان باردار در این دوران مراقبت‌های جسمی و روانی لازم نظیر استراحت کافی، توجه دقیق به امر تغذیه، دوری از هیجان، عصبانیت و پرهیز از کم خوابی را رعایت نمایند.

بدیهی است یک خانم مبتلا به صرع هنگام بارداری ممکن است با مشکلاتی مواجه شود. لذا باید مرتب با پزشک خود در تماس باشد، زیرا به دنیا آوردن یک نوزاد سالم ارزش این مراقبت را دارد.

مصرف داروی صرع در بارداری

خوشبختانه بیش از ۹۰ درصد خانم های مبتلا به صرع بارداری موفقی خواهند داشت و فرزندان سالمی به دنیا خواهند آورد. یکی از خطرهای دوران بارداری، عوارض مصرف داروهای ضد صرع است، زیرا برخی از این داروها اثر منفی بر روی جنین دارند.

خوشبختانه داروهای کم ضرری برای مادران باردار وجود دارد که برای اطلاع بیشتر باید با پزشک معالج خود مشورت کنند. از طرف دیگر تشنج ها، مخصوصا نوع منتشر، ممکن است باعث آسیب به جنین شوند. به‌ویژه اگر حین ماه آخر بارداری یا زایمان رخ دهند.

هرگونه کاهش یا قطع خود سرانه دارو در طول بارداری نه تنها خطر را کاهش نمی‌دهد، بلکه موجب افزایش خطر تشنج نیز می‌شود.

داروهای صرع در بارداری

ارتباط داروی ضد بارداری و صرع

مصرف داروهای ضد بارداری باعث تشدید حمله های تشنج نمی‌شوند. قرص های ضد بارداری ممکن است با کاهش میزان خونی داروهای لاموتریژین باعث بروز تشنج شوند.

از طرفی بعضی داروهای ضد صرع مانند فنی توئین، فنوباربیتال، اتوسوکسیماید، کاربامازپین و توپیرامات باعث تضعیف اثر داروهای ضد بارداری می‌شوند و بنابراین ممکن است افزایش میزان داروی ضد بارداری لازم باشد.

بهتر است که روش جلوگیری از بارداری برای هر فرد مبتلا به صرع با مشورت پزشک انجام گیرد. امروزه چندین روش موفق و مطمئن جلوگیری از بارداری وجود دارد.

مصرف قرص های ضد بارداری، استفاده از دستگاه (I.U.D)، تزریق آمپول، کاشتن قرص زیر پوست، استفاده از کاندوم و بستن لوله‌ها در مردان و زنان روش‌های متفاوتی است که باید زیر نظر متخصص زنان و زایمان و همچنین پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام گیرد.

با مشورت و همکاری، بدون هیچ مشکلی سلامت بارداری تامین می‌شود.

صرع و شیردهی

اظهار نظر در مورد این سوال که آیا مادران مصرف کننده داروهای ضد صرع، می‌توانند به نوزادان خود شیر بدهند یا خیر تا اندازه زیادی بستگی به منافع جسمی و روانی شیردهی، آرزوهای مادر، وضعیت سلامت نوزاد و مقدار استفاده مادر از این داروها دارد.

طبق منابع موجود، تمامی انواع داروهای ضد صرع وارد شیر مادر شده و از این راه به نوزاد انتقال می‌یابد، ولی خوشبختانه مقدار دارویی که از شیر مادر به نوزاد می‌رسد زیاد نبوده و قابل چشم‌پوشی است.

لذا شیردهی را نباید برای مادران مبتلا به صرع ممنوع کرد. لازم به ذکر است که شیر مادر مبتلا به صرع با وجود مصرف داروهای ضد صرع برای نوزاد، کاملا سالم و بی‌خطر بوده و توصیه می‌شود که طبق روال عادی شیردهی ادامه داشته باشد.

توصیه می‌شود اگر بیداری در شب برای مادر مبتلا به صرع مناسب نیست و باعث تشدید حمله‌ها می‌شود، مادران می‌توانند شیر را دوشیده و پدر آن را به کودک بدهد.

توصیه هایی درباره صرع در دوران بارداری

خانم های مبتلا به صرع که قصد بارداری دارند، لازم است به نکات زیر توجه کنند:

• دختران مبتلا به صرع در سن بارداری باید اطلاعات کافی در مورد خطر حمله صرع و قطع دارو داشته باشند.
• درمان با یک دارو (مونوتراپی) چه در دوران بارداری و چه در سایر موارد موجب کاهش خطرها و عوارض دارویی است.
• مصرف اسید فولیک روزانه یک تا پنج میلی گرم در خانم های مبتلا به صرعی که دارو مصرف می‌کنند از سه ماه قبل از بارداری تا پایان سه ماهه اول بارداری توصیه می‌شود.
• زنان مبتلا به صرع با سابقه فامیلی نقص لوله عصبی که نوعی بیماری مادرزادی است، باید در دوران بارداری از مصرف سدیم والپروات و کاربامازپین پرهیز کنند.
• متخصص مغز و اعصاب و متخصص زنان و زایمان با همکاری هم می‌توانند برنامه درمانی منظم و متعادلی را برای مادران باردار مبتلا به صرع تنظیم کنند.
• لازم است سطح خونی دارو تا هشت هفته پس از زایمان کنترل شود، زیرا خطر افزایش سطح خونی دارو و مسمومیت وجود دارد.
• در صورت رعایت نکات پزشکی اکثر زنان مبتلا به صرع بچه‌های سالمی به دنیا می‌آورند.
• دختران مبتلا به صرع می‌توانند مانند دیگران ازدواج کنند و فرزند سالم به دنیا آورند.
• آشنایی با روش های جلوگیری از بارداری و رعایت جدی فاصله‌گذاری بین فرزندان، به زنان مبتلا به صرع توصیه می‌شود.

اگر دانش کاملی از بارداری و صرع داشته باشیم و به خوبی به آن عمل کنیم، مادران، فرزندان و نسل سالمی خواهیم داشت.

صرع و یائسگی

میانگین سن زنان برای پایان دوره‌های ماهانه و دوران باروری، حدود پنجاه سالگی است. زنان در این زمان اغلب دچار گر گرفتگی و تغییر سریع حالت‌های روانی می‌شوند.

برای کاهش گر گرفتگی و دیگر نشانه‌های مربوط به یائسگی، اغلب درمان به روش جایگزینی هورمون استروژن، توصیه می‌شود. اگر با خوردن هورمون جنسی، کنترل حمله های تشنجی مشکل شود، باید قطع هورمون مدنظر قرار گیرد.

مکمل هورمون استروژن اغلب برای پیشگیری از کاهش کلسیم تجویز می‌شود. (کاهش کلسیم استخوان که معروف به پوکی استخوان است، باعث می‌شود استخوان‌هایی که ظریف و شکننده شده‌اند به آسانی بشکنند).

صرع ممکن است در هر مرحله از زندگی پیش آید . بعضی از زنان که سال‌ها دچار حمله بوده‌اند، ممکن است متوجه بهبودی یا از بین رفتن حمله‌ها در این زمان شوند، یا این که حمله های تشنج ممکن است در این دوره آغاز شوند.

دسترسی به اطلاعات و مراقبت‌های پزشکی سبب می شود که عوارض صرع در حین یائسگی مشکلات کمی ایجاد کند.